UPS

UPS nədir və hansı funksiyanı yerinə yetirir?

UPS (Uninterruptible Power Supply) — elektrik enerjisi kəsildikdə və ya şəbəkədə gərginlik dəyişiklikləri olduqda cihazlara fasiləsiz enerji verən avadanlıqdır. Əsas məqsədi kompüter, server, şəbəkə avadanlığı və digər həssas qurğuların qəfil sönməsinin qarşısını almaqdır. Bu həm məlumat itkisini azaldır, həm də avadanlıqların ömrünü uzadır.

UPS, qısaca desək, elektrik şəbəkəsi ilə cihazlar arasında qoruyucu körpü rolunu oynayır. Normal şərtlərdə o, enerjini şəbəkədən alır və eyni zamanda batareyasını doldurur. Elektrik kəsilən anda isə saniyənin kiçik bir hissəsində enerji mənbəyi rolunu öz üzərinə götürür və cihazları batareya ilə təmin edir.

Elektrik kəsilməsində fasiləsiz enerji təminatı

UPS-in ən böyük üstünlüyü odur ki, enerji kəsilməsi zamanı kompüter və ya server birdən-birə sönmür. Bu, istifadəçiyə faylları yadda saxlamaq və sistemi təhlükəsiz şəkildə söndürmək imkanı verir. Məsələn, ofis mühitində birdən elektrik kəsildikdə, UPS olmasa, həm görülən iş itə bilər, həm də əməliyyat sistemində səhvlər yarana bilər.

Avadanlıqların qorunmasında UPS-in rolu

Elektrik şəbəkəsində tez-tez gərginlik dalğalanmaları baş verir. Bu dalğalanmalar xüsusilə həssas avadanlıqlar üçün təhlükəlidir. UPS həmin dəyişiklikləri filtrdən keçirərək sabit gərginlik verir və cihazları qoruyur. Beləliklə, serverlər, şəbəkə switch-ləri, routerlər və hətta sadə kompüterlər uzun müddət problemsiz işləyə bilir.

Kiçik biznes və ev istifadəçiləri üçün faydaları

Kiçik bizneslərdə, mağaza kassalarında və evdəki kompüterlərdə də UPS əhəmiyyətlidir. Məsələn, internet modem, router və kamera sistemləri UPS vasitəsilə elektrik kəsildikdə də işləməyə davam edir. Bu həm təhlükəsizlik, həm də fasiləsiz rabitə üçün vacibdir. Ev istifadəçiləri üçün isə qəfil enerji kəsilməsi zamanı kompüterdə saxlanılmamış faylların itməsinin qarşısını alır.

UPS növləri və istifadə sahələri

UPS avadanlıqları bir neçə texnologiya əsasında hazırlanır və hər bir növün öz üstünlükləri var. İstifadə məqsədindən asılı olaraq, ev, ofis və ya iri müəssisələr üçün uyğun model seçilir.

Offline (Standby) UPS modelləri

Offline UPS ən sadə və sərfəli modellərdir. Normalda cihazlar şəbəkədən enerji alır, yalnız elektrik kəsildikdə və ya gərginlik müəyyən həddən aşağı düşdükdə batareya işə düşür. Onların əsas üstünlüyü aşağı qiymət və sadə quruluşdur. Kiçik ofislər, fərdi kompüterlər və ev istifadəsi üçün ideal seçim hesab olunur.

Lakin bu modellərin mənfi cəhəti ondan ibarətdir ki, şəbəkədən batareyaya keçid zamanı çox qısa fasilə (adətən 2–10 millisaniyə) yarana bilər. Çox həssas avadanlıqlar üçün bu bəzən problem ola bilər.

Line-interactive UPS texnologiyası

Line-interactive UPS modelləri daha inkişaf etmişdir. Onlar yalnız elektrik kəsildikdə deyil, həm də şəbəkədə gərginlik dəyişiklikləri olduqda cihazları qoruyur. Bu sistemlərdə avtomatik voltaj tənzimləyici (AVR) mövcuddur və bu, sabit enerji təmin edir.

Belə UPS-lər kiçik və orta ölçülü bizneslərdə, server otaqlarında və şəbəkə avadanlıqlarının qorunmasında geniş istifadə olunur. Onlar həm qiymət, həm də funksionallıq baxımından balanslı sayılır.

Onlayn (Double Conversion) UPS sistemləri

Onlayn UPS ən güclü və etibarlı modellərdir. Onların iş prinsipi şəbəkədən gələn enerjini tamamilə dəyişdirib sabit cərəyan kimi təqdim etmək üzərində qurulub. Yəni cihazlara həmişə UPS-in özündən gələn enerji ötürülür.

Bu modeldə enerji kəsilməsi zamanı heç bir fasilə olmur, çünki cihazlar onsuz da birbaşa UPS batareyası ilə işləyir. Onlayn UPS-lər iri müəssisələr, data mərkəzləri, bank sistemləri və tibbi avadanlıqlar kimi kritik infrastrukturda istifadə olunur.

UPS seçərkən diqqət edilən amillər

UPS seçimi yalnız qiymətə görə edilməməlidir. Çünki bu avadanlıq şəbəkənin və cihazların qorunmasında əsas rol oynayır. Düzgün seçilmiş model həm işin dayanıqlığını təmin edir, həm də uzunmüddətli istifadə baxımından qənaətlidir.

Güc və batareya tutumu

UPS-in gücü (VA və ya Watt ilə ölçülür) qoşulacaq cihazların enerji tələblərinə uyğun olmalıdır. Əgər güc ehtiyacından aşağı model seçilərsə, avadanlıqlar tam işləməyəcək və ya tez sönəcək. Kiçik ev ofisləri üçün 600–1000 VA gücündə modellər kifayətdir. Server otaqları və biznes mühitlərində isə 3000 VA və daha yuxarı UPS modellərinə ehtiyac yaranır.

Batareya tutumu da mühüm göstəricidir. Tutum nə qədər böyükdürsə, cihazların elektrik kəsildiyi halda işləmə müddəti bir o qədər uzanır. Kiçik ofislərdə 5–15 dəqiqəlik, kritik infrastrukturda isə 30 dəqiqə və daha çox dəstək verən modellər seçilir.

Gecikmə müddəti və çıxış gərginliyi

Offline UPS-lərdə şəbəkədən batareyaya keçid zamanı qısa gecikmə olur. Bu, adi kompüterlər üçün problem yaratmasa da, bəzi server və tibbi avadanlıqlar üçün təhlükəli ola bilər. Line-interactive və onlayn modellərdə bu gecikmə ya minimuma endirilir, ya da ümumiyyətlə olmur.

Çıxış gərginliyi də sabit olmalıdır. Yüksək dalğalanmalar cihazların sıradan çıxmasına səbəb ola bilər. Ona görə də AVR (avtomatik voltaj tənzimləyici) funksiyalı modellərə üstünlük verilir.

Şəbəkə avadanlıqları ilə uyğunluq

UPS alarkən router, switch, kamera sistemləri və serverlər kimi cihazlarla uyğunluğu da nəzərə almaq lazımdır. Bəzi modellər əlavə portlar, proqram təminatı və uzaqdan idarəetmə funksiyaları ilə gəlir. Bu isə xüsusilə ofis və server mühitində enerjiyə nəzarəti daha asan edir.

Azərbaycanda UPS tələbatı və Baku bazarı

Son illərdə elektrik kəsintiləri, gərginlik dalğalanmaları və həssas texnologiyaların artması səbəbindən Azərbaycanda UPS cihazlarına maraq xeyli yüksəlib. Xüsusilə UPS Baku bazarında həm ev istifadəçiləri, həm də iri bizneslər üçün geniş seçim imkanı var.

Ofis və server otaqlarında istifadə

Baku şəhərində fəaliyyət göstərən çoxsaylı şirkətlər öz server otaqlarını və şəbəkə infrastrukturunu qorumaq üçün UPS sistemlərindən istifadə edir. Çünki elektrik kəsilməsi təkcə işin dayanmasına yox, həm də məlumat itkisinə səbəb ola bilər. Bank sektoru, telekommunikasiya şirkətləri və IT xidmətləri göstərən müəssisələr üçün UPS artıq seçim deyil, zəruri avadanlıqdır.

Eyni zamanda kiçik ofislərdə printer, modem, router və kassaların işləməsi üçün kiçik tutumlu UPS modelləri kifayət edir. Belə avadanlıqlar qısa müddətlik enerji dəstəyi verərək işin yarımçıq qalmasının qarşısını alır.

UPS Baku mağazalarında populyar modellər

Baku bazarında həm beynəlxalq, həm də yerli distribyutorlar vasitəsilə müxtəlif UPS modelləri satılır. Kiçik ev istifadəçiləri üçün daha çox offline UPS modelləri üstünlük təşkil edir. Orta ölçülü bizneslər isə line-interactive UPS seçirlər, çünki onlar həm sərfəlidir, həm də əlavə gərginlik tənzimləmə imkanına malikdir. İri müəssisələrdə isə onlayn UPS modelləri daha çox yayılıb, çünki onlar server otaqları və kritik infrastruktur üçün ən yüksək səviyyədə qoruma təmin edir.

Qiymət aralığı və servis imkanları

UPS qiymətləri güc tutumundan və texnologiya növündən asılı olaraq dəyişir. Baku bazarında ev və kiçik ofis üçün nəzərdə tutulmuş modellər nisbətən ucuzdur, iri müəssisələr üçün peşəkar UPS sistemləri isə daha yüksək büdcə tələb edir. Əksər mağazalar əlavə olaraq quraşdırma və servis xidməti də təqdim edir ki, bu da istifadəçilər üçün əlavə üstünlükdür.