Şəbəkə Kartı

Şəbəkə kartı nədir və kompüterdə hansı rolu oynayır?

Şəbəkə kartı, yaxud ingiliscə Network Interface Card (NIC), kompüterin internet və ya lokal şəbəkəyə qoşulmasını təmin edən əsas avadanlıqdır. Onu bəzən sadəcə “network adapter” və ya “LAN kartı” da adlandırırlar. Əsas vəzifəsi kompüterin daxilində işlənən məlumatları şəbəkə vasitəsilə ötürülən siqnallara çevirmək və əksinə, gələn siqnalları kompüterin başa düşəcəyi formada təqdim etməkdir.

Əgər kompüterdə şəbəkə kartı olmasa, cihaz internetə qoşula bilməz. Buna görə də həm ev istifadəçiləri, həm də müəssisələr üçün bu komponent zəruridir. Müasir kompüterlərdə şəbəkə kartı çox vaxt ana platanın üzərinə inteqrasiya olunmuş şəkildə olur. Amma daha güclü və xüsusi imkanlara sahib olmaq üçün ayrıca qoşulan şəbəkə kartlarından da istifadə edilir.

Əsas funksiyalar və şəbəkə əlaqəsi

Şəbəkə kartı vasitəsilə kompüter kabel (Ethernet) və ya simsiz (Wi-Fi) bağlantı qurur. Kart şəbəkəyə qoşulduqda ona unikal MAC ünvanı təyin olunur və bu, şəbəkə daxilində cihazı tanımaq üçün istifadə olunur. Məhz bu funksiya sayəsində məlumatlar doğru ünvana yönləndirilir.

Müasir kompüterlərdə inteqrasiya olunmuş NIC-lər

Son illərdə əksər masaüstü kompüterlərdə və noutbuklarda şəbəkə kartı ana platanın üzərində inteqrasiya olunmuş şəkildə gəlir. Bu, istifadəçiyə əlavə avadanlıq quraşdırmadan internetə qoşulmaq imkanı verir. Belə kartlar gündəlik istifadə üçün tam yetərlidir, amma onların funksionallığı məhdud ola bilər. Məsələn, yalnız müəyyən sürətə qədər işləyirlər və əlavə təhlükəsizlik və ya idarəetmə imkanları təqdim etmirlər.

Ayrı qoşulan şəbəkə kartlarının üstünlükləri

Ayrıca PCIe və ya USB interfeysi ilə qoşulan şəbəkə kartları daha yüksək performans və çeviklik təmin edir. Onlar gigabit və ya hətta 10G sürətini dəstəkləyə bilir, əlavə antena ilə təchiz olunur və daha stabil şəbəkə əlaqəsi yaradır. Bu cür kartlar xüsusilə oyunçular, server sahibləri və yüksək sürət tələb edən iş mühitləri üçün faydalıdır.

Şəbəkə kartı növləri və istifadə sahələri

Şəbəkə kartlarının bir neçə növü mövcuddur və onların hər biri fərqli məqsədlərə xidmət edir. İstifadə sahəsindən asılı olaraq, istər evdə sadə internet bağlantısı, istərsə də iri müəssisələrdə yüksək performanslı şəbəkə idarəsi üçün uyğun modellər seçmək mümkündür.

Simli (Ethernet) kartların xüsusiyyətləri

Ethernet şəbəkə kartları ənənəvi və ən stabil bağlantı növünü təqdim edir. Onlar vasitəsilə kompüter birbaşa kabel ilə routerə və ya switch-ə qoşulur. Bu tip kartların əsas üstünlüyü yüksək sabitlik və minimal gecikmədir. İnternet oyunçuları və ya böyük həcmli fayllarla işləyən istifadəçilər üçün simli şəbəkə kartı ideal seçimdir.

Ethernet kartların sürəti texnologiyanın inkişafı ilə artıb. Əvvəllər 100 Mbps sürət kifayət edirdisə, indi gigabit (1 Gbps) və hətta 10 Gbps sürətini dəstəkləyən modellər geniş yayılıb. Bu kartlar daha çox masaüstü kompüterlərdə və serverlərdə istifadə olunur.

Simsiz (Wi-Fi) kartların imkanları

Simsiz şəbəkə kartları naqilsiz internet qoşulmasını təmin edir. Onlar xüsusilə noutbuklarda geniş yayılıb, çünki istifadəçiyə hərəkət azadlığı verir. Müasir Wi-Fi kartları həm 2.4 GHz, həm də 5 GHz tezlik diapazonunu dəstəkləyir, bəziləri isə ən son Wi-Fi 6 texnologiyası ilə daha yüksək sürət təqdim edir.

Simsiz kartların üstünlüyü rahatlıqdır – istifadəçi kabel çəkmədən internetə qoşulur. Lakin onların sabitliyi divar qalınlığı, digər siqnalların qarışması və məsafədən asılı olaraq dəyişə bilər. Buna baxmayaraq, gündəlik istifadə və mobil cihazlarda simsiz kart ən praktik həlldir.

Serverlər üçün yüksək sürətli modellər

Böyük müəssisələrdə və data mərkəzlərində adi şəbəkə kartları kifayət etmir. Serverlər üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi NIC-lər daha yüksək bant genişliyi, 10G və hətta 40G sürət dəstəyi ilə təchiz olunur. Bu kartlar çoxlu sayda istifadəçiyə eyni anda xidmət göstərmək və böyük verilənlərin ötürülməsini idarə etmək üçün dizayn edilib.

Server kartları həmçinin əlavə təhlükəsizlik, məlumat axınının prioritetləşdirilməsi və enerji səmərəliliyi kimi xüsusiyyətlərə malikdir. Bu səbəbdən iri şirkətlərdə və yüksək trafikə malik şəbəkələrdə məhz bu tip şəbəkə kartlarından istifadə olunur.

Şəbəkə kartının performansına təsir edən amillər

Şəbəkə kartı yalnız cihazı internetə qoşmaqla məhdudlaşmır, onun sürəti və sabitliyi də bütövlükdə şəbəkə performansına təsir göstərir. Bir çox istifadəçi internet sürətinin yalnız provayderdən asılı olduğunu düşünür, halbuki seçilən şəbəkə kartının texniki imkanları da mühüm rol oynayır.

Sürət və bant genişliyi

Şəbəkə kartının əsas göstəricilərindən biri onun dəstəklədiyi sürətdir. Köhnə nəsil kartlar yalnız 100 Mbps sürət təqdim edir, lakin bu, müasir internet tələbləri üçün kifayət etmir. Gündəlik istifadədə ən azı 1 Gbps (gigabit) dəstəkləyən kart seçmək məsləhətdir. Serverlər və peşəkar istifadəçilər üçün isə 10 Gbps və daha yüksək sürətli modellər tələb olunur.

Bant genişliyi də sürətlə yanaşı vacib amildir. Çoxlu sayda cihaz eyni şəbəkəyə qoşulduqda, kartın bant genişliyi məlumat axınını idarə etməkdə əsas rol oynayır. Daha geniş bant daha çox məlumat ötürülməsinə imkan verir və şəbəkənin sıxlığını azaldır.

Şəbəkə protokolları və uyğunluq

Şəbəkə kartları müxtəlif protokolları dəstəkləyir. Ənənəvi Ethernet kartları 802.3 standartı ilə işləyir, simsiz modellər isə 802.11 ailəsinə aiddir (məsələn, 802.11n, 802.11ac, 802.11ax – yəni Wi-Fi 4, 5 və 6). Hər yeni nəsil daha yüksək sürət, daha sabit siqnal və daha yaxşı enerji səmərəliliyi təqdim edir.

Uyğunluq da vacib amildir. Əgər istifadə olunan router və ya switch yeni nəsil protokolları dəstəkləyirsə, köhnə şəbəkə kartı bu imkanlardan faydalana bilməyəcək. Nəticədə, internet sürəti cihazın maksimum dəstəklədiyi həddlə məhdudlaşacaq. Buna görə, şəbəkə kartını seçərkən provayderin təqdim etdiyi sürəti və mövcud avadanlıqların imkanlarını nəzərə almaq lazımdır.

Şəbəkə kartının performansı həm evdə, həm də iş mühitində internetin sabitliyini birbaşa müəyyənləşdirir. Doğru seçim edildikdə gecikmələr azalır, fayl yükləmələri sürətlənir və ümumi iş keyfiyyəti yüksəlir.

Şəbəkə kartı quraşdırarkən istifadəçilərin buraxdığı səhvlər

Şəbəkə kartının düzgün quraşdırılması onun tam performansla işləməsi üçün vacibdir. Çox vaxt internetin zəifliyi və ya cihazların şəbəkəyə qoşulmaması kartın keyfiyyətindən deyil, istifadəçinin buraxdığı sadə səhvlərdən qaynaqlanır.

Uyğun olmayan sürücü seçimi

Şəbəkə kartının işə başlaması üçün uyğun sürücü (driver) quraşdırılmalıdır. Əgər istifadəçi səhv sürücü yükləyirsə, kart düzgün işləməyəcək, bəzən isə ümumiyyətlə tanınmayacaq. Xüsusilə USB və ya əlavə PCIe kartları üçün istehsalçının rəsmi saytından ən son sürücüləri yükləmək tövsiyə olunur. Sürücü yenilənmədikdə sürət itkisi, kəsilmələr və sabitlik problemləri ortaya çıxa bilər.

Ana plata ilə uyğunluq problemləri

Bəzi istifadəçilər yeni şəbəkə kartı alarkən onun ana plata ilə uyğunluğunu nəzərə almırlar. PCI və PCIe slotlarının fərqli versiyaları mövcuddur və kart yalnız uyğun slotda işləyə bilir. Əlavə olaraq, bəzi köhnə ana platalar müasir yüksək sürətli kartları tam dəstəkləmir. Bu səbəbdən kart seçməzdən əvvəl ana platanın texniki xüsusiyyətlərinə baxmaq lazımdır.

Yanlış quraşdırma da problem yarada bilər. Kart düzgün yerə yerləşdirilmədikdə və ya zəif bərkidildikdə sistem onu tanımaya bilər. Bu da istifadəçini “internet işləmir” kimi yanlış düşüncəyə gətirə bilər.

Şəbəkə kartının düzgün işləməsi üçün həm hardware (fiziki uyğunluq), həm də software (sürücü dəstəyi) baxımından uyğunluq mütləq yoxlanmalıdır. Belə olduqda internet sabit, sürətli və problemsiz işləyəcək.